Kim Hoa Thánh Mẫu và Thập Nhị Tiên Nương

Trong quan niệm của người phương Đông, do ảnh hưởng của thuyết luân hồi trong Phật giáo cho nên sau khi mãn một báo thân con người ta sẽ đầu thai sang kiếp khác dưới 6 dạng: Trời, Người, A-tu-la, Địa ngục, Ngạ quỷ, Súc sinh. Những ai khi sống không gây tạo điều ác, có gieo trồng một ít thiện thì sau khi uống canh Mạnh Bà (hoặc ăn cháo lú) sẽ qua cửa đầu thai tiếp tục làm người. Những sinh linh này lúc thác thai vào bụng mẹ sẽ do mười hai bà mụ nắn ra hình hài dáng vóc rồi cho thụ thai, từ lúc người mẹ trở dạ sinh con cho đến khi bé nằm nôi, đi, đứng, tập ăn, tập nói đều có các mụ bà kề cận phù hộ. Nói cách khác, ở phương Tây những đứa trẻ có tiên mẹ đỡ đầu thì ở châu Á sẽ có mười hai bà mụ.

Tín ngưỡng mười hai bà mụ vốn có nguồn gốc từ dân gian Trung Hoa. Có tích nói rằng mười hai bà mụ là mười hai vị nữ thần kề cận bên Ngọc Hoàng từ lúc ông sáng tạo ra loài người nhưng cũng có một số ghi chép cho rằng họ được Ngọc Hoàng giao phó kể từ khi ông tạo ra đủ số lượng người ở hạ giới. Về con số 12, người ta cho rằng 12 bà mỗi người chịu trách nhiệm nặn ra một bộ phận trên cơ thể con người hoặc dạy cho trẻ một thứ. Thế nhưng ở văn hóa miền Nam lại quan niệm rằng 12 bà mụ chịu trách nhiệm bảo hộ về sinh nở và trẻ nhỏ trong 12 tháng của năm tính theo thập nhị Chi (12 con giáp).


Danh từ Bà Mụ thực ra là chỉ chung cho 13 vị Thánh gồm Kim Hoa Thánh Mẫu_vị thần đứng đầu hệ thống bảo sanh mà người Quảng Đông gọi là Huệ Phước Phu Nhân, người Hoa Minh Hương gọi bà là Chúa Sanh Nương Nương còn người Việt quen gọi là Bà Chúa Thai Sanh. Phụ giúp cho Kim Hoa Thánh Mẫu có Thập Nhị Hoa Bà lo phụ trách việc chú sanh và phù hộ cho thai nhi, thai phụ cho đến ngày đứa trẻ tròn 1 tuổi, chính vì vậy mà vào ngày đứa trẻ đầy cử (3 ngày), đầy tháng (1 tháng) và thôi nôi (1 năm) gia đình đều phải bày cúng 12 phần lễ vật để tạ ơn các bà đã chăm sóc cho bé. Thập Nhị Hoa Bà có nơi còn gọi là Thập Nhị Tiên Nương sau khi du nhập vào Việt Nam đã được người Việt gọi với cái tên gần gũi là Mười Hai Bà Mụ.

Thập Nhị Tiên Nương bao gồm:

Mụ bà Trần Tứ Nương coi việc sanh đẻ (chú sanh)
Mụ bà Vạn Tứ Nương coi việc thai nghén (chú thai)
Mụ bà Lâm Cửu Nương coi việc thụ thai (thủ thai)
Mụ bà Lưu Thất Nương coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé (chú nam nữ).
Mụ bà Lâm Nhất Nương coi việc chăm sóc bào thai (an thai)
Mụ bà Lý Đại Nương coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)
Mụ bà Hứa Đại Nương coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)
Mụ bà Cao Tứ Nương coi việc ở cữ (dưỡng sanh)
Mụ bà Tăng Ngũ Nương coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)
Mụ bà Mã Ngũ Nương coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)
Mụ bà Trúc Ngũ Nương coi việc giữ trẻ (bảo tử)
Mụ bà Nguyễn Tam Nương coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ (giám sanh)

Chính vì quan niệm này mà đứa trẻ nào xinh đẹp, đáng yêu người ta bảo rằng bà mụ khéo nặn. Ngược lại, đứa bé nào hình dáng có phần xấu xí hoặc đôi chút dị tật, người ta lại cho là trong lúc nặng bé, bà mụ đã ngủ gật khiến cho hình hài không đẹp đẽ. Lúc bé tập đi, nếu bị ngã mà không bị thương hoặc xém ngã nhưng lại không ngã thì đó là bà mụ đỡ. Một số nơi cho rằng, bà mụ sẽ đi theo đứa trẻ cho đến tận lúc nó 12 tuổi và nếu trong khoảng thời gian đó trẻ làm ra điều gì có tội như bất hiếu, sát sinh, trộm cắp… thì bà mụ sẽ gánh tội cho, đến khi 12 tuổi thì bà mụ sẽ không đi theo nữa, tất cả tội lỗi từ đó tự gánh chịu nghiệp quả. Trong lúc sinh nở mà được toàn vẹn mẹ tròn con vuông thì chính là Chúa Sinh Nương Nương đã phù hộ, nếu đứa trẻ không thể chào đời mà chết trong bụng mẹ hay vừa sinh ra đã chết thì do nghiệp báo từ đời trước quá nặng, bà không thể đỡ nổi. Chính vì vậy mà trong thai kì, các bà mẹ thường đến điện thờ của Kim Hoa Thánh Mẫu cùng 12 mụ bà cầu mong sinh nở thành công, người nào bị hiếm muộn thì cũng đến tìm bà để cầu tự.